Meesters in de Schilderkunst

Geplaatst op zaterdag 05 juli 2003 @ 19:53 , 1988 keer bekeken

In "De kunst van de Gotiek" weerspiegelen zich hoofse pracht en burgerlijke trots, maar ook fanatieke geloofsbeleving, ascetische afwending van de wereld en het zoeken naar intimiteit, want de gotische monumenten zijn getuigen van een dynamische tijd waarin oude ideeën over waarden in soms dramatische confrontaties opnieuw gedefinieerd werden. Kunstenaars en opdrachtgevers vonden hiervoor in iedere Europese regio specifieke oplossingen. Kenmerkend is het gebruik van spitsbogen, overdekkingen met kruisribgewelven en doorbreking van de wanden met hoge vensters. De gotiek is de eerste kunsthistorische periode waaruit kunstwerken in alle genres bewaard zijn gebleven. Op de allereerste plaats zijn er de talrijke en zeer diverse kathedralen, abdij- en stadskerken met hun reeksen beeldhouwwerken, glas-in-loodramen, wandschilderingen en werken van goudsmeed- en boekkunst. Daarnaast zijn er de niet minder veelsoortige steden, burchten en paleizen met hun kunstzinnige versieringen. De kunst van de Gotiek ontstond omstreeks 1140 in het Île-de-France. Hoewel ze aanvankelijk beperkt was tot de kathedralen en de belangrijkste abdijkerken van deze regio, werd ze al snel ook in de rest van Frankrijk en tenslotte in heel Europa als voorbeeld gezien en verdrong ze de Romaanse kunst. Daarbij bleef deze nieuwe stijl niet uitsluitend tot het sacrale domein beperkt, maar drong hij ook steeds verder door in de profane en particuliere cultuur. De gotiek wordt ingedeeld in: De vroeg-gotiek (ca. 1140-eind 12e eeuw), De hoog-gotiek (13e eeuw), Art Rayonnant, Laat-gotiek of Art Flamboyant (1400 tot begin 16e eeuw). Hoogtepunten van de gotiek zijn de Franse kathedralen in Chartres en Reims, de Italiaanse fresco`s van giotto en de schilderijen van de vlaamse primitieven. Eind 16e eeuw had de renaissance de gotiek in vrijwel geheel Europa verdrongen. Gotische-schilderkunst Kenmerken van gotische schilderkunst: - Inhoud is nog steeds belangrijker dan uiterlijkheid. - In de achtergrond steeds vaker ruimtelijkheid en werkelijke landschappen. - Personages zijn langgerekt en geïdealiseerd. - Nieuw is het gebruik van olieverf. In tegenstelling tot de gotische architectuur en beeldhouwkunst ontwikkelde zich de gotische schilderkunst in het begin vrij langzaam. De schilderkunst wordt net als de beeldhouwkunst gekenmerkt door de sterk religieuze boodschap. Wel zie je dat de omgeving waarin de christelijke verhalen en personages geplaatst zijn, belangrijker wordt. In romaanse fresco´s zie je dat alles zich op de voorgrond afspeelt. Bij de gotische stijl zie je een interesse voor de achtergrond ontstaan. Het landschap op de achtergrond zal steeds vaker naar de werkelijkheid geschilderd worden. In Italië heeft de frescotechniek zich verder ontwikkeld en de eerste ruimtelijkheid in de omgeving zie je dan ook ontstaan omstreeks 1300, bij schilders als giotto. Pas laat in de Middeleeuwen worden ook niet-religieuze afbeeldingen geschilderd. In de vele portretten van de schilder Rogier van der Weijden herken je weer de verticaliteit die ook in de bouwkunst en beeldhouwkunst zichtbaar is. Hoog voorhoofd, langwerpige hoofddeksels, lange hals, neus etc., kortom een geïdealiseerd vrouwbeeld. De grote beeldhouwwerken uit de hoog-gotiek zijn vrijstaande beelden die de overdreven maar elegante, typisch gotische s-vorm hebben. Gezichten zijn vrouwelijker. Kunstenaars combineren elegante lijnvoering met nauwkeurige observatie van materialen en de menselijke anatomie. In de schilderkunst zien we nu veel identieke stilistische aspecten. Illuminatoren van manuscripten zijn uiterst vaardig in het weergeven van een illusie van driedimensionaliteit en gestileerde, vloeiende silhouetten die erg decoratief en sensueel zijn. De plastische vorm wordt scherp beëindigd met zware, donkere contouren, waarin overeenkomst merkbaar is met de loodranden van gebrandschilderde ramen. In sommige schilderijen is zelfs sprake van schaduw en reflectie. Een van de eerste schilderijen waar dit te zien is het schilderij ¨De maand oktober¨ uit Les Tres Riches heures du Duc de Berry (1413-1416). Ook op houten panelen worden schilderingen aangebracht. Die panelen zie je in kerken terug bij het altaar; het altaarstuk. Met name in de Noordelijke landen zijn talloze gotische altaarstukken gemaakt. Dit soort schilderijen werden met olieverf geschilderd. Daarmee kun je heel precies werken. De West-Europese schilders uit de 15e eeuw worden ook wel de vlaamse primitieven genoemd vanwege de religieuze afbeeldingen in nauwkeurig geschilderde omgevingen. Op alle terreinen laat de laat-gotische kunst een grotere nadruk op individuele in plaats van collectieve ondernemingen zien. Tevens was er een verschuiving naar het niet-kerkelijke leven als onderwerpskeuze, een voorbode van een volgende verschuiving die een renaissance in de kunsten en een reformatie in religie met zich mee zou brengen in het Europa van de 16e eeuw. Vooral in de prachtlievende Bourgondische Nederlanden streken groeit een volledig anders gestemde schilderkunst. Voor het eerst wordt hier in het noorden de ruimte in het vlak gevat. Aandachtige natuurwaarnemingen ligt aan de grondslag van elk schilderij dat, detail na detail, zorgvuldig wordt opgebouwd.